Η τελευταία «εγγραφή» ήταν αυτή της Τζαμάικα, που ήλθε να προστεθεί στη Ρωσία, τον Ισημερινό, το Πακιστάν, την Ουκρανία, την Ακτή Ελεφαντοστού, την Αργεντινή, τη Μολδαβία, την Ουρουγουάη, τη Γρενάδα, τη Δομινικανή Δημοκρατία, το Μπελίζ, τις Σεϊχέλες, το Καμερούν, τη Νικαράγουα και….. τη Βενεζουέλα: Το «τοπίο» των κρατικών χρεοστασίων την περίοδο 1983-2010 σκιαγραφεί μελέτη της Moody’s.
Μεταξύ άλλων, προκύπτει ότι το μέσο ποσοστό για το «κούρεμα» της αξίας των ομολόγων (όπου αυτό συνέβη) διαμορφώνεται στο 53%. Ωστόσο, στις δύο μεγαλύτερες χρεοκοπίες (της Ρωσίας το 1998, και της Αργεντινής το 2001) το ποσοστό ήταν ακόμα υψηλότερο.
Ο Ισημερινός είναι η μόνη χώρα που έχει κηρύξει χρεοστάσιο δύο φορές (1999 και 2008), με τη δεύτερη περίπτωση -κατά τη Moody’s- να οφείλεται στην απροθυμία της χώρας να πληρώσει το χρέος της και όχι στην ανικανότητά της, καθώς η κυβέρνηση μετά από λογιστικό έλεγχο που διενήργησε χαρακτήρισε μέρος του χρέους ως «παράνομο»…
ΡΩΣΙΑ
«Τρύπα» στα έσοδα από το πετρέλαιο
O χορός των μεγάλων χρεοστασίων ανοίγει το 1998 με τη Ρωσία, η οποία είδε τις εξαγωγές της να πλήττονται καίρια από τη μεγάλη βουτιά των τιμών του πετρελαίου που άρχισε στο τέλος του 1997. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε μεγάλη «τρύπα» στα έσοδα, τη στιγμή που ο όγκος των βραχυπρόθεσμων εντόκων γραμματίων αυξανόταν ραγδαία. Αντιμέτωπη με το υψηλό κόστος εξυπηρέτησης του εγχώριου χρέους, η ρωσική κυβέρνηση επιτάχυνε την απελευθέρωση της αγοράς εντόκων, αίροντας τους περιορισμούς στη συμμετοχή των ξένων. Η ρωσική αγορά επωφελήθηκε από εισροές κερδοσκοπικών κεφαλαίων, την εποχή που τα επιτόκια στα έντοκα έπαιρναν την ανιούσα, «χτυπώντας ταβάνι» τον Αύγουστο του 1997 (13%). Το δάνειο έκτακτης ανάγκης που έλαβε η κυβέρνηση από το ΔΝΤ το καλοκαίρι του 1998 δεν κατόρθωσε να τονώσει την εμπιστοσύνη και τελικά επήλθε το? μοιραίο (χρεοστάσιο). Τα δάνεια, συνολικού ύψους 72 δισ. δολ., αναδιαρθρώθηκαν την περίοδο Αυγούστου 1999 – Φεβρουαρίου 2000, με γενναίο «κούρεμα» της τάξης του 75%-80%.
ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Αναδιάρθρωση σε τέσσερις φάσεις
Η αναδιάρθρωση του ουκρανικού χρέους έλαβε χώρα σε τέσσερις φάσεις την περίοδο 1998-2000, καλύπτοντας 2,5 δισ. δολ. εξωτερικού χρέους (Εurobonds) και 300 εκατ. εγχώριου χρέους. Την «επιλεκτική» αναδιάρθρωση του εγχώριου χρέους που κατείχαν τράπεζες τον Αύγουστο του ’98 ακολούθησε η αναδιάρθρωση δύο μεγάλων εκδόσεων που κατείχαν ξένοι επενδυτές το επόμενο δίμηνο και μία περαιτέρω αναδιάρθρωση τον Ιούνιο του 1999. Μετά από αυτές τις αποσπασματικές κινήσεις, επιχειρήθηκε μία πιο συνολική προσέγγιση του θέματος το 2000: Στις αρχές του έτους, το υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε την μη αποπληρωμή ομολόγων σε δολάρια με κουπόνι 16,75% και πρότεινε την ανταλλαγή τους με νέους τίτλους σε δολάρια ή ευρώ, με επταετή περίοδο χάριτος (καταβολή μόνο τόκων) και χαμηλότερα κουπόνια. Στο τέλος του Μαρτίου 2000, το 90% των ομολογιούχων συναίνεσε στην αναδιάρθρωση και αποδέχθηκε τους νέτους τίτλους, με ονομαστική αξία 50% αυτής των ομολόγων που αντικαταστάθηκαν.
ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ
Στάση πληρωμών δυο φορές
Ο Ισημερινός… χτύπησε δύο φορές στις διεθνείς χρηματαγορές: Η πρώτη ήταν το 1999, όταν η χώρα επισήμως κήρυξε στάση πληρωμών σε μεγάλο μέρος των τόκων επί ομολόγων. Οι ΗΠΑ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στήριξαν δημοσίως τις προσπάθειες της λατινοαμερικανικής χώρας να αναδιαρθρώσει το εξωτερικό χρέος του, ύψους 13 δισ. δολ. Το Κίτο, εξάλλου, κήρυξε χρεοστάσιο και στο εγχώριο χρέος του αλλάζοντας μονομερώς τα επιτόκια. Το ποσοστό του «κουρέματος» ήταν της τάξεως του 30%-60%. Το δεύτερο (και… πιο φαρμακερό) χρεοστάσιο ήταν αυτό του Νοεμβρίου του 2008, όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν θα αποπλήρωνε τα διεθνή ομόλογα που λήγουν το 2012 και το 2030 αντίστοιχα, καθώς ο λογιστικός έλεγχος που διενεργήθηκε κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα εν λόγω χρέη ήταν «παράνομα και στερούνταν νομιμοποίησης». Το Μάιο του 2009 ανακοινώθηκε σχέδιο αναδιάρθρωσης που περιελάμβανε «κούρεμα» 65% επί της ονομαστικής αξίας των ομολόγων. Εν συνεχεία, ο Ισημερινός επαναγόρασε το 91% των μη αποπληρωθέντων τίτλων.
ΤΖΑΜΑΪΚΑ
Ήπια αναδιάρθρωση του εγχώριου χρέους
Τελευταίος «κρίκος» στην αλυσίδα των χρεοστασίων ήταν η Τζαμάικα πέρυσι. Η χώρα της Καραϊβικής ολοκλήρωσε μια ήπια αναδιάρθρωση του εγχώριου χρέους της τον Φεβρουάριο του 2010 με στόχο την βελτίωση της δημοσιονομική της θέσης, καθώς ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ είχε σταθεροποιηθεί πάνω από το 100% επί μια δεκαετία, ενώ ο λόγος χρέους προς εσόδων είχε διαμορφωθεί στο 400%. Η Τζαμάικα παρήγαγε μεν πρωτογενή πλεονάσματα τα τελευταία χρόνια (ακόμα και της τάξης του 10% του ΑΕΠ (!), με βαρύ τίμημα όμως για την ανάπτυξη. Η αναδιάρθρωση δεν αφορούσε το εξωτερικό χρέος, αλλά το σύνολο του ελεύθερα διαπραγματεύσιμου εσωτερικού χρέους (60% του ΑΕΠ). Δεν προβλεπόταν μείωση του κεφαλαίου, αλλά μόνο των κουπονιών (από 17% σε 11% κατά μέσο όρο), και επιμήκυνση της διάρκειας των τίτλων σε πέντε χρόνια από δυο. Το ποσοστό συμμετοχής των ομολογιούχων ανήλθε στο 99%, το «κούρεμα» ήταν αμελητέο (κάτω του 5%) και δεν προκάλεσε σημαντικές αναταράξεις στην οικονομία και τον τραπεζικό τομέα της χώρας.
ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ
Χρεοκοπία… κατά λάθος
Τον Ιούλιο του 1998, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας άργησε μία εβδομάδα να πληρώσει τους τόκους ομολόγων αξίας 270 εκατ. δολαρίων. Καθώς δεν προβλεπόταν περίοδος χάριτος, η καθυστέρηση ισοδυναμούσε με χρεοστάσιο. Η κυβέρνηση απέδωσε την καθυστέρηση στο ότι έλειπε ο υπάλληλος που υπέγραφε τις εντολές πληρωμής! Μετά από το επεισόδιο αυτό, το Καράκας εγκατέστησε σύγχρονο εξοπλισμό ώστε να μην απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση κατά τη διαδικασία πληρωμών.
ΑΚΤΗ ΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΟΥ
Με άρωμα πραξικοπήματος
Η αφρικανική χώρα «πάγωσε» την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους της το 1997, μετά το αναίμακτο πραξικόπημα του στρατηγού Γκουέι, αλλά ξανάρχισε τις πληρωμές τον Ιανουάριο του 1998. Το 2000, όμως, η Ακτή Ελεφαντοστού κήρυξε στάση πληρωμών σε ομόλογα ύψους 410 εκατ. δολ. και προχώρησε σε αναδιάρθρωση σε συνεννόηση με τις πιστώτριες χώρες του Paris Club (στο οποίο συμμετέχουν οι 19 μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες), με το ποσοστό του «κουρέματος» να υπερβαίνει το 80%.
ΠΕΡΟΥ
Κυβέρνηση εναντίον Elliott
To Σεπτέμβριο του 2000, η κυβέρνηση του Περού αποφάσισε να μην πληρώσει τόκους ομολόγων ύψους 80 εκατ. δολ. και εισήλθε σε διαπραγμάτευση με τον πιστωτή, το fund Elliott: Το Περού πρότεινε να αναδιαρθρώσει το χρέος σε ομόλογα Brady, αλλά η Elliott όχι μόνο αρνήθηκε, αλλά και κατέθεσε αγωγή εναντίον της κυβέρνησης Φουτζιμόρι. Τελικά, μετά από διαπραγματεύσεις τεσσάρων εβδομάδων, το Περού κατέβαλε τα 80 εκατ. δολ. και το χρεοστάσιο «θεραπεύτηκε» εντός της περιόδου χάριτος.
ΠΑΚΙΣΤΑΝ
«Πυρηνικό» χρεοστάσιο
To Πακιστάν κήρυξε χρεοστάσιο το 1999, συνεπεία της οξείας κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών που πυροδοτήθηκε από τις διεθνείς κυρώσεις μετά την πυρηνική δοκιμή που πραγματοποίησε το 1998. Το Δεκέμβριο του 1999 οι πιστωτές έλαβαν νέους εξαετείς τίτλους, με κουπόνι 10% και τριετή περίοδο χάριτος, σε αντάλλαγμα για υφιστάμενα ομόλογα 608 εκατ. δολαρίων που έληγαν την περίοδο Δεκεμβρίου 1999 – Φεβρουαρίου 2002. Οι ομολογιούχοι υπέστησαν «κούρεμα» της τάξης του 50%.
ΜΟΛΔΑΒΙΑ
Από τη Ρωσία… με αγάπη
Η πρώην ρωσική δημοκρατία της Μολδαβίας υπέστη μεγάλο πλήγμα από την κρίση της «μητέρας Ρωσίας» το 1998, που ήταν η μεγαλύτερη εξαγωγική της αγορά. Τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα «στέγνωσαν», με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος. Παρ’ όλα αυτά, απέφυγε το χρεοστάσιο έως τον Ιούλιο του 2002, οπότε δήλωσε αδυναμία να πληρώσει ομόλογο 75 εκατ. δολ. Στη συνέχεια διαπραγματεύτηκε αναδιάρθρωση με τους πιστωτές, που δέχθηκαν «κούρεμα» 40%.
ΔΟΜΙΝΙΚΑΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Ανταλλάγματα… σε είδος
H χώρα κήρυξε χρεοστάσιο σε ομόλογα 1,1 δισ. δολ. τον Απρίλιο του 2005. Το 95% των ομολογιούχων συναίνεσε στην επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων για πέντε χρόνια, ενώ αποδέχθηκε να πληρωθεί σε είδος (με νέα ομόλογα) στη θέση όλων των οφειλομένων τόκων του 2005 και των μισών του 2006.
ΜΠΕΛΙΖ
Ήπια αναδιάρθρωση
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Αύγουστο του 2006 ότι θα αναδιαρθρώσει το εξωτερικό της χρέος σε συμφωνία με τους πιστωτές της: Στους όρους που ανακοινώθηκαν συμφώνησε το 98% των ομολογιούχων, που αντάλλαξε υφιστάμενα ομόλογα με νέους τίτλους που λήγουν το 2029, με έναρξη αποπληρωμής του κεφαλαίου το 2019 και χαμηλότερα κουπόνια. Το «κούρεμα» υπολογίζεται στο 25%.
Ευρύς ορισμός
Τι συνιστά χρεοστάσιο κατά τη Moody’s
Ιδιαίτερα ευρύς είναι ο ορισμός που δίνει η Moody’s στην έννοια του κρατικού χρεοστασίου, καθώς περιλαμβάνει «όλα τα γεγονότα που αλλάζουν τη σχέση μεταξύ πιστωτή και οφειλέτη σε σχέση με τους όρους της αρχικής δανειακής σύμβασης και προκαλεί οικονομική ζημία στον ομολογιούχο». Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει τους ακόλουθους τύπους χρεοστασίου:
1. Τη μη αποπληρωμή ή την καθυστερημένη αποπληρωμή μιας δόσης δανείου (αρχικό κεφάλαιο ή/και τόκοι), εκτός αν συμβεί κατά τη διάρκεια της περιόδου χάριτος που προβλέπεται στη σύμβαση, οπότε «θεραπεύει» το χρεοστάσιο.
2. Το λεγόμενο distressed exchange, όπου ο εκδότης των ομολόγων προχωρά σε αναδιάρθρωση του χρέους ή προσφέρει στους πιστωτές νέο «πακέτο» τίτλων, ρευστού ή περιουσιακών στοιχείων, που αντιστοιχεί σε μείωση του οφειλομένου ποσού σε σχέση με την αρχική υποχρέωση.
3. Αν και πρόκειται για σπάνια πρακτική, ορισμένες κυβερνητικές πράξεις που τροποποιούν την αρχική συμβατική σχέση μεταξύ κράτους και πιστωτών και προκαλούν ζημία στους τελευταίους μπορούν να συνιστούν χρεοστάσιο. Για το λόγο αυτό, η Moody’s θεώρησε χρεοστάσιο τη φορολόγηση (και δη με αναδρομική ισχύ) των τόκων όλων των ομολόγων σε εγχώριο νόμισμα που εξέδωσε η κυβέρνηση της Τουρκίας πριν την 1η Δεκεμβρίου 1999. Και τούτο διότι αν και οι ρήτρες των ομολόγων δεν τροποποιήθηκαν ευθέως, η κυβέρνηση μείωσε μονομερώς το ονομαστικό ποσό που είχε υποσχεθεί να πληρώσει στους πιστωτές, φορολογώντας τα κουπόνια των ομολόγων στη λήξη τους. Τέλος, χρεοστάσιο θεωρείται και η μη εθελοντική επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των ομολόγων.
Η «βίαιη» και η «συναινετική» αναδιάρθρωση
«Βίοι αντίθετοι» για Αργεντινή – Ουρουγουάη
H Αργεντινή προανήγγειλε τη στάση πληρωμών στο τέλος του 2001, αλλά «τεχνικά» το χρεοστάσιο έλαβε χώρα στις 3 Ιανουαρίου 2002, όταν σταμάτησε η εξυπηρέτηση του χρέους. Τρεις ήταν οι παράγοντες πίσω από το μεγαλύτερο κρατικό «κανόνι» όλων των εποχών:
Πρώτον, η απόφαση της κυβέρνησης Μένεμ να συνδέσει το πέσο Αργεντινής με το δολάριο σε σταθερή ισοτιμία, η οποία «στέγνωσε» τις εξαγωγές της χώρας και τις άμεσες ξένες επενδύσεις σε αυτήν μετά την υποτίμηση του βραζιλιάνικου ρεάλ το 2002, αφού κατέστησε τα προϊόντα της γειτονικής Βραζιλίας πολύ πιο ανταγωνιστικά.
Δεύτερον, η ίδια κυβέρνηση συσσώρευσε τεράστιο χρέος (εγχώριο και εξωτερικό), οδηγώντας τα επιτόκια στα ύψη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το «πάγωμα» των επενδύσεων στη χώρα που οδήγησε σε κύμα λουκέτων επιχειρήσεων και σε άλμα της ανεργίας και φυσικά βάθυνε την ύφεση (που ξεκίνησε το 1997).Τέλος, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αρνήθηκε να χορηγήσει την επόμενη δόση του δανείου, πατώντας ουσιαστικά τη «σκανδάλη».
Κοινωνική αναταραχήΤο χρεοστάσιο -που συνδυάστηκε με κατάρρευση της κυβέρνησης, υποτίμηση του νομίσματος και έντονη κοινωνική αναταραχή- εκτόξευσε το δημόσιο χρέος της Αργεντινής από 63% του ΑΕΠ στο τέλος του 2001 στο 150% του ΑΕΠ. Η χώρα χρωστούσε περί τα 100 δισ. δολάρια σε εγχώριους και ξένους πιστωτές.
Η αναδιάρθρωση του χρέους -που διήρκεσε σχεδόν 5 χρόνια- έληξε με «κούρεμα» πάνω από 70% για τους ομολογιούχους, με το Μπουένος Άιρες να θέτει μονομερώς τους όρους, σε μια… όχι και τόσο συναινετική διαδικασία: Ειδικότερα, προσέφερε το 2005 νέα ομόλογα, με καθαρή τρέχουσα αξία μόλις 27% της αξίας των αρχικών και αρνήθηκε όχι μόνο να αναγνωρίσει τους οφειλόμενους τόκους των προηγούμενων ετών, αλλά και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις όσων δεν συμφωνούσαν με τους όρους. Το ΔΝΤ παρά ταύτα χαρακτηρίστηκε «προνομιούχος πιστωτής» και πήρε πίσω στο ακέραιο όλα τα χρήματά του.
ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΗ
Η Ουρουγουάη, αποκαλούμενη και «Ελβετία της νοτίου Αμερικής» προσβλήθηκε στο τέλος του 2002 από την κρίση που έπληξε τη γειτονική Αργεντινή.
Το ΑΕΠ βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση (-12%), επιχειρήσεις έκλειναν, οι πολίτες έχαναν την εμπιστοσύνη τους στο τραπεζικό σύστημα. Η υποτίμηση του πέσο Ουρουγουάης και η δραστική μείωση των δημοσίων δεν άμβλυναν τις πιέσεις, με το δημόσιο χρέος να προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ (11 δισ. δολάρια), με μεγάλες λήξεις την περίοδο 2003-2004.
Για να εξασφαλίσει τη διατηρησιμότητα του χρέους και να μη χάσει την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, η κυβέρνηση του Μοντεβιδέο πρότεινε τον Απρίλιο του 2003 εθελοντική «αναδιάταξη» (re-profiling) των 18 ομολογιακών εκδόσεών της, με επιμήκυνση των λήξεων για πέντε έτη, χωρίς μείωση του αρχικού κεφαλαίου ή των κουπονιών. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε σχετικά γρήγορα (τέλος Μαΐου) και το ποσοστό συμμετοχής των ομολογιούχων υπερέβη το 93%.
Η Ουρουγουάη επέστρεψε στις διεθνείς αγορές τον Οκτώβριο του 2003, πέντε μήνες μετά την αναδιάταξη. Η οικονομία επέστρεψε σε αναπτυξιακή τροχιά το ίδιο έτος και το 2004 «έτρεξε» με ρυθμό 11%…
Λ. Χρυσανθοπούλου
Ελεύθερη Σκέψη, Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου 2012 (Τι συνέβη στις 16 χώρες που κήρυξαν πτώχευση...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου