H Γερμανία και η Γενοκτονία των Aρμενίων

Αυτές τις μέρες όλη η ευρώπη παρακολουθεί έναν πόλεμο που λαμβάνει χώρα σε ιστορικό φόντο. 

Η γενοκτονία των αρμενίων αποτελεί θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα σε τρεις τουλάχιστον χώρες. 

Στην τουρκία οπου οποιαδήποτε παραδοχή ενός τέτοιου γεγονότος μπορει να διαρηξει ένα σύστημα ιδεολογικής ενοποίησης της τουρκικής κοινωνίας, που φαίνεται πανίσχυρο αλλά που στην πραγματικότητα πολλές φορές κλυδωνίζεται επικίνδυνα.

Στην αρμενία όπου αποτελεί το πιό σημαντικό (όπως είναι φυσικό) γεγονός της νεότερης ιστορίας της, και που εμφανίζεται συχνά ως ο καλύτερος πρέσβευτής της στο εξωτερικό. Η Γαλλία των 400.000 αρμενίων, του σκεπτικισμού για την Τουρκία και κυρίως του θεσμικού χαρακτήρα που παίρνει συχνά η ιστορική γνώση.

Είναι όμως το αρμενικό ζήτημα απλά μία διαμάχη ανάμεσα σε 2 χώρες που αφορά μόνο στην ποινικοποίηση της μη παραδοχής του γεγονότος; Και γιατί σε όλα αυτά, το αρμενικό κράτος δεν έχει ενεργό ρόλο;

Είναι περίεργο που αυτή τη μάχη την κατευθύνει η Γαλλία (μία χώρα που όπως θα δούμε ελάχιστη συμμετοχή είχε στα γεγονότα) και που απο την άλλη πλευρά είναι η Τουρκία (κράτος συνταγματικά διαφορετικό απο αυτό που έπραξε την γενοκτονία). Απο όλη αυτή την συζήτητη κάποιος λείπει και μαζί με αυτόν μια ολόκληρη ιστορική περίοδος (Ά παγκόσμιος πόλεμος), μία γεωστρατηγική επιλογή (διαμελισμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και μία οικονομική επιλογή (ιμπεριαλισμός).

Είναι αλήθεια πως απο την κουβέντα αυτή λείπει ο μόνος καθοριστικός παράγοντας: Η Γερμανία.

Το κείμενο που ακολουθεί δίνει περιληπτικά μία γεύση απο αυτή την προβληματική...

Χρίστος Ανδριανόπουλος

H Γερμανία και η Γενοκτονία των αρμενίων

Του Vicken Cheterian

Δημοσιεύτηκε: Le monde diplomatique, Ιούνιος 1997 (L’Allemagne et le génocide arménien) 

Μετάφραση Χρίστος Ανδριανόπουλος

Με την άρνησή της να αναγωρίσει τη γενοκτονία των αρμενίων η τουρκία έριξε ένα πέπλο σκιάς στον ρόλο του πρώην συμμάχου, της Γερμανικής αυτοκρατορίας. Ογδόντα ένα χρόνια μετά, το βιβλιο  του Vahakn Dadrian[1] αποτελεί την πρώτη σημαντική μελέτη που αγγίζει « τα ιστορικά τεκμήρια της γερμανικής συνενοχής ». Ο συγγραφέας του μνημιόδους έργου « Η ιστορία της γενοκτονίας των αρμενίων »[2] χρησιμοποιεί εκτενώς γερμανικά και αυστριακά αρχεία, καθώς και οθωμανικά έγγραφα,  για τα οποία σε καμία περίπτωση δεν  θα μπορούσαν να υπάρξουν υπονοιες συμπάθειας προς την αρμενική πλευρά.

Η μελέτη αποκαλύπτει τη συμμετοχή εν ενεργεία γερμανών στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Έτσι ο στρατηγός von Bronsart Schellendorf, Αρχηγός του τούρκικου στρατιωτικού επιτελείου, υπέγραψε προσωπικά την εντολή απέλασης των Αρμενίων καθώς και την έκδοση «μέτρων ασφάλειας » κατά άοπλων νεοσύλλεκτων Αρμενίων που υπηρετούσαν σε τάγματα καταναγκαστικής εργασίας στην Τουρκία.

Ομοίως, ο Αντισυνταγματάρχη Boettrich, επικεφαλής των τούρκικων σιδηροδρόμων, έδωσε εντολή για  την απέλαση των Αρμενίων σιδηροδρόμικών υπαλλήλων – απο τους οποίους ελάχιστοι επιβίωσαν.

Ο Vahakn Dadrian αποδεικνύει επίσης ότι οι γερμανοι στρατηγοί είχαν εκ των προτέρων γνώση των στόχων και των συνεπειών των απελάσεων αυτων.

Οι πρόξενοι  διάφόρων πόλεων της Ανατολίας αποστέλλουν τακτικές εκθέσεις με αποδέκτη τη γερμανική πρεσβεία, ενημερώνοντας την πως «η τουρκική κυβέρνηση καταδικάζει τους Αρμένιους σε πολιτική εξόντωσης». Απο την άλλη, οι γερμανοι στρατηγοί είχαν επίσης αναμειχθεί στην υπόθεση της ιδεολογικής προετοιμασίας και της αιτιολόγηση των σφαγών.

Στενός συνεργάτης του στρατηγού Bronsart και Αρχηγός του επιτελείου της τρίτης οθωμανικής στρατιας, η οποία αποτελείτο απο έξι velayat ευρισκόμενες στην ατολική πλευρά της χώρας, εκεί οπου ήταν συγκεντρωμένος ο αρμενικός πληθυσμός, ο Felix Guse ενθαρρύνε ενεργά την απέλαση των Αρμενίων, καταγγέλλοντας τους ως «προδότες» και «εσωτερικούς εχθρούς ».

Άλλοι Γερμανοί αξιωματικοί είχαν εμπλακεί ακόμα πιο άμεσα στην γενοκτονία. Στην πόλη Urfa, σχεδόν 25.000 Αρμένιοι, φοβούμενοι την απέλαση και την σφαγή τους, οχυρώθηκαν κατάφεροντας να απωθήσουν το τουρκικό πεζικό: ο  διοικητής Wolffskeel, αξιωματικός του γερμανικού πυροβολικού, παρενέβη τότε στρατιωτικά μετατρέποντας την αρμένικη περιοχή σε  σωρό από συντρίμμια.

Ο γερμανικός στρατός ηλπίζε να διαδώσει την ισλαμική εξέγερση σε περιοχές υπό ρωσικό, βρετανικό ή γαλλικό έλεγχο. Για αυτό ακριβώς το λόγο, εκτός από την κύρηξη της τζιχάντ (στην οποία οι γερμανοί επέμειναν), συμμετείχε στην εκπαίδευση και τη χρηματοδότηση μιας μονάδας -  Ειδικής Οργάνωσης - υποτίθεται για να ριχτεί σε ανταρτοπόλεμο στον Καύκασο και το Ιράν. Παρόλα αυτά η τζιχάντ απέτυχε και η ήττα των Τούρκων στο ανατολικό μέτωπο εμπόδισε οποιαδήποτε ουσιαστική δυνατότητα ενός σαμποτάζ. Κατόπιν τούτου η « Ειδική Οργανωση » χρησιμοποιήθηκε - κατά του «εσωτερικού εχθρού» - σαν εργαλείο απέλασης και  καταστροφής του αρμενικού πληθυσμού.

Η Γερμανία, κατά τον Α’ Παγκοσμίο Πολέμο, είχε τα μέσα να ασκήσει πίεση στις τουρκικές αρχές και να αποτρέψει τη γενοκτονία των Αρμενίων. Πολλοί πρόξενοι της στο Βερολίνο, συνιστούσαν να ενεργήσει σε αυτή την κατέυθυνση. Αλλά η επίσημη γερμανική πολιτική  περι της «μη παρέμβασης» στα εσωτερικά της Τουρκίας,  συνέβαλε άμεσα στην εξόντωση των Αρμενίων

---

[1] Vahakn N. Dadrian, German Responsability in the Armenian Genocide, Blue Crane Books, Watertown, Massachusetts, 1996, 304 pages, 25 dollars.

[2] Histoire du génocide arménien, Paris, Stock, 1996, 695 pages, 180 F.