Τώρα είναι η σειρά της Ιρλανδίας. "Υπάρχουν μερικές καλές ειδήσεις," επέμεινε o γάλλος τεχνοκράτης* Philippe Mills, πρόεδρος της υποεπιτροπής της ΕΕ για τα κρατικά ομόλογα, σε μια συγκέντρωση τρομοκρατημένων επενδυτών ομολόγων, στις Βρυξέλλες, μερικές ημέρες πριν από τη σύνοδο του Οκτωβρίου. Σύνοδος Κορυφής, που φτιάχτηκε για να θεραπεύσει ή να τσακίσει το ευρώ. "Η Ιρλανδία υπερκαλύπτει τώρα τους στόχους που θέσαμε", δήλωσε ο Mills, σημειώνοντας με θαυμασμό πώς οι μεγαλύτερες, στην ευρωζώνη, μειώσεις των μισθών και περικοπές των δαπανών είχαν αποκαταστήσει την ανταγωνιστική θέση της Κελτικής Τίγρης και έκαναν θετικό το εμπορικό της ισοζύγιο.
Αυτό ήταν ακριβώς το είδος της «εσωτερικής υποτίμησης» που η τρόικα -το αυτοσχέδιο συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και ΔΝΤ που διαχειρίζεται τα της κρίσης του ευρώ- συνταγογράφησε, για τη σπάταλη όχθη της Μεσογείου.
Μετά από δύο χρόνια, δρακόντειας λιτότητας, η Ελλάδα, εγκλωβισμένη σε οικονομική κατάρρευση και κοινωνική αναταραχή, με την κυβέρνηση του σοσιαλιστή Γιώργου Παπανδρέου, όδευε στη χρεοκοπία. Η Πορτογαλία, με τα τεράστια προβλήματα ανταγωνιστικότητας που αντιμετωπίζει, επίσης, φαινόταν κοντά στην πτώχευση. Στην Ισπανία, η ύφεση και η ανεργία στο 24 τοις εκατό κόστισε στον σοσιαλιστή πρωθυπουργό José Luis Rodríguez Zapatero, τη δουλειά του.
Τέλος, η Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, με το τεράστιο δημόσιο χρέος, ήταν τώρα το θύμα του μεγάλου ξεπουλήματος από τους επενδυτές ομολόγων. Τα επιτόκια για τα κρατικά χρέη της Ιταλίας έχουν εκτοξευθεί, πάνω από 7 τοις εκατό, πέντε βαθμούς υψηλότερα από ό, τι στη Γερμανία, ανεβάζοντας το κόστος της εξυπηρέτησης του χρέους πέρα από τα όρια της βιωσιμότητας.
Ούτε καν η οικονομία της Gucci, Prada και της Fiat φαινόταν να είναι σε θέση να ανταγωνιστεί με τον πυρήνα της ευρωζώνης και να αποτελέσει τρόπο εξόδου από την κρίση. Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στην Ιταλία έπεσε ελάχιστα, σε σύγκριση με την 10 τοις εκατό μείωση κόστους εργασίας στην Ιρλανδία, από την έναρξη της κρίσης. Για τον Mills και τους άλλους ευρωκράτες στα γραφεία της Ένωσης στις Βρυξέλλες, στο ετήσιο συνέδριο για τις χρηματοπιστωτικές αγορές και το δημόσιο χρέος της Ευρώπης, όλο αυτό ήταν απόδειξη ότι οι «Club Med» οικονομίες δεν είχαν προχωρήσει αρκετά στο δρόμο της Ιρλανδίας, στις μειώσεις μισθών και τις περικοπές των δαπανών.
Χωρίς εσκούδος λίρες, δραχμές ή πεσέτες να έχουν απομείνει για εύκολη τρόπο βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (δηλαδή, δραστική υποτίμηση του νομίσματος), η εσωτερική υποτίμηση, προκρίθηκε σαν ο μόνος τρόπος για τη Μεσόγείο.
Θα ήταν φυσικό για τους κοστουμάτους - φρακοφόρους τιμωρούς-ομολογιούχους, τους τραπεζίτες, και τους οικονομικούς αναλυτές των οίκων αξιολόγησης, στο συνέδριο, να πειστούν από αυτό το επιχείρημα, αλλά δεν πείστηκαν. Τώρα, μετά από μήνες φόβου και χάους, στις αγορές ομολόγων, λίγοι επενδυτές πιστεύουν ότι, η ταυτόχρονη εφαρμογή προγράμμάτων λιτότητας οδηγεί προς την ανάπτυξη και τη μείωση του χρέους. «Η Ιρλανδία έχει εκπληρώσει όλες τις συνθήκες που επιβάλλονται. Έχει ακόμη εξασφαλίσει συμπληρωματικά, κάποιες εξαγωγές με γνώμονα την ανάπτυξη. Αλλά ο κινητήρας θα αρχίσει σύντομα να διαλύεται", δήλωσε ο Willem Buiter, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup, στο ίδιο συνέδριο.
Ήταν ανατριχιαστικό το να ακούγεται ένας σύμβουλος της Citigroup, σαν προοδευτικός, σκοτεινός προφήτης κακών, όπως ο Πολ Κρούγκμαν στην κριτική του γισ την ευρωζώνη και την οικονομική ορθοδοξία. Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέτρο του πόσο σάπια είναι τα πράγματα στην ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Για μια πραγματική αίσθηση για το τι σημαίνει "υπερκάλυψη στόχων", σε ένα πρόγραμμα προσαρμογής της Τρόικας, παρακολούθησα το ετήσιο συνέδριο των αριστερών ιρλανδικών think tank TASC στο Croke Park Gaelic, ποδοσφαιρικό γήπρδο στο Δουβλίνο. Το γήπεδο ήταν η σκηνή της σφαγής της Ματωμένης Κυριακής (Bloody Sunday) του 1920, όταν η Βασιλική ιρλανδική χωροφυλακή άνοιξε πυρ εναντίον των θεατών, σκοτώνοντας δεκατέσσερις.
Αιματηρή σφαγή (Bloody Massacre) φάνηκε ο κατάλληλος όρος για την απόδοση -την περιγραφή- του μοντέλου της Ιρλανδίας στο πρωτάθλημα λιτότητας. "Φυσικά και μπορείτε να απαλλαγείτε από το εμπορικό έλλειμμα αν υπονομεύσετε την οικονομία και μειώσετε έτσι δραστικά, τις εισαγωγές», δήλωσε ο Michael Taft, οικονομολόγος στο Ιρλανδικό εργατικό συνδικάτο UNITE. Έχει καταγραφεί μια σειρά από ανατριχιαστικές στατιστικές: η εγχώρια ζήτηση στην Ιρλανδία είναι κάτω από 29 τοις εκατό από το 2008. Οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 72 τοις εκατό. Η ανεργία αυξήθηκε από 6,5 τοις εκατό στο 14,4 τοις εκατό σε τρία χρόνια, ενώ το ήμισυ των ανέργων εργαζομένων είναι μακροχρόνια άνεργοι.
Εκτός από το να δημιουργεί σοβαρές δυσκολίες για τους αδύναμους, οι περικοπές στον τομέα της βασικής κοινωνικής πρόνοιας, από τα επιδόματα τέκνου έως τις συντάξεις, που συνταγογραφούνται από την Τρόικα και με ενθουσιασμό εγκρίνονται από τις διαδοχικές ιρλανδικές κυβερνήσεις, έχουν μια τεράστια αρνητική πολλαπλασιαζόμενη επίδραση στην ανάπτυξη. "Ένα ευρώ που κόβεται από τα οφέλη μπορεί να σημαίνει στην πραγματικότητα περισσότερα από ένα ευρώ από το ΑΕΠ, δεδομένου ότι οι άνεργοι και φτωχοί εργαζόμενοι δεν αποταμιεύουν πρακτικά, τίποτα από το εισόδημά τους", δήλωσε ο Taft. Οποιαδήποτε βελτίωση των εξαγωγών περιορίζεται σε κέρδη πολυεθνικών, σε οικονομικούς θύλακες της Ιρλανδίας, όπου σταθμευουν για λίγο εταιρείες όπως η Google και η Bayer στο Emerald Isle, στα πλαίσια της παγκόσμιας στρατηγικής ελαχιστοποίησης των φορολογικών τους δαπανών, αξιοποιώντας το 12,5 τοις εκατό φορολογικό συντελεστή για τιε επιχειρήσεις στην Ιρλανδία. "Είναι βοηθεια για τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος, αλλά δεν ωφελεί σε τίποτα για την εγχώρια οικονομία", δήλωσε ο Taft. Πράγματι, το χρέος της Ιρλανδίας εξακολουθεί να είναι εκτός ελέγχου μετά από το πιο ακριβό σχέδιο διάσωσης τράπεζας στην ιστορία. Τηρουμένων των αναλογιών, το χρέος της Ιρλανδίας είναι τόσο μεγάλο όσο και της Ελλάδας.
Τα ξυλινα κλειστά παράθυρα των μικρών μαγαζιών γύρω από το γήπεδο, οι στριμωγμένοι νέοι και πρώην εργαζόμενοι στις κατασκευές, να κρέμονται έξω από το γραφείο του τοπικού ΟΑΕΔ, για το επίδομα ανεργίας είναι τα συμβολα της ιρλανδικής Success Story. Στην O'Connell Street, Πολωνοί μετανάστες - εργάτες αγκαλιάζονται αποχαιρετώντας ο ένας τον άλλο και επιβιβάζονται στο λεωφορείο με προορισμό την Κρακοβία. Αυτή η επιστροφή των μεταναστών ήταν μέρος του σχέδιου της ευρωζώνης για να καταστεί η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας πιο "ευέλικτη". Αλλά κανείς δεν φανταζόταν ότι περίπου 100.000 Ιρλανδοί θα μπορούσαν επίσης να κατευθύνονται προς τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, γυρίζοντας το ρολόι δεκαετίες πίσω, στην εποχή της μετανάστευσης.
"Όπου ήταν δεκαπέντε καταστήματα, έχουν μείνει πια πέντε. Τίποτα δεν κινείται στο Δουβλίνο", δήλωσε ο Derek Manley, ο οποίος μας οδήγησε μέσα από την πόλη.
Στις όχθες του ποταμού Liffey, έξω από το γυάλινους κύβους δίπλα στα γραφεία των Διεθνών Λογιστικών Υπηρεσιών, το λιπόσαρκο χάλκινο γλυπτό του Rowan Gillespie έμοιαζε περισσότερο σαν ένας φόρος τιμής στους εκατοντάδες χιλιάδες Ιρλανδούς που εκδιώχθηκαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Πείνας του 1840.
Καθώς οι τράπεζες τροφίμων πολλαπλασιάζονται, η Ιρλανδία ετοιμάζεται να ασχοληθεί με 300.000 ιδιοκτήτες ακινήτων σε πτώχευση, και τις επικείμενες κατασχέσεις. "Οι κατασχέσεις είναι ταμπού, λόγω της ιστορίας μας," δήλωσε ο Tom McDonnell, οικονομολόγος της TASC και πολιτικός αναλυτής. "Αλλά κάτι θα πρέπει να γίνει. Υπάρχει τώρα ένα λαϊκό κίνημα που διεκδικεί διαγραφή χρεών για τους ιδιοκτήτες σπιτιών."
Οι κάτοικοι των πολυτελών αρχοντικών της Shrewsbury Road έχουν ήδη καταγράψεί το χρέος τους. Εχουν ξεφορτωθεί δισεκατομμύρια χρεών στην -κρατικής ιδιοκτησίας- "bad bank" NAMA, που δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση για να μαζέψει τα τοξικά χρέη του Real Estate.
Ωστόσο, όπως σημείωσε με πικρία o Manley κατά την οδήγηση μέσα από αυτά τα προάστια, κανένας από αυτούς τους προνομιούχους ιδιοκτήτες (βασιλιάδες - ιδιοκτήτες τους ονομάζει) δεν έχουν χάσει τα σπίτια-τρόπαιο τους. Η ΝΑΜΑ τους πληρώνει ακόμα κατά μέσο όρο 200.000 ευρώ ετησίως, ενώ η ανακτανομή του χρέους έχει ολοκληρωθεί.
Οι διαβόητοι κερδοσκόποι, όπως ο Sean Dunne, ο οποίος ανέπτυξε το λεγόμενο Mile Style στην αριστοκρατική Knightsbridge του Λονδίνου, εγκατέλειψαν την ευρωπαϊκή ύφεση, αφήνοντας δισεκατομμύρια χρέη, και αγόρασε ένα σπίτι στο Greenwich, Κονέκτικατ, δίπλα στον δισεκατομμυριούχο των hedge-fund Paul Tudor Jones.
Η ιρλανδική κυβέρνηση, που είναι τώρα ιδιοκτήτης δύο μεγάλων τραπεζών-ζόμπι της Ιρλανδίας, έχει δεσμευτεί να εξοφλήσει κάθε σεντ στους πιστωτές τους. Τον Οκτώβριο θα χορηγηθεί 1 δισεκατομμυρίων δολαρια σε ανώτερους κατόχους ομολόγων της Anglo-Irish, της αγαπημένης τράπεζας του Real Estate »τα χρόνια της φούσκας. Μόλις όλα τα χρέη έχουν καταβληθεί, η τράπεζα θα πάει πάσο. Τόσο ενθουσιώδης με την επιβολή λιτότητας στο δημόσιο και τόσο γενναιόδωρη στην κοινωνικοποίηση του τραπεζικού χρέους, η Ιρλανδία είναι ένα άθλιο παράδειγμα της «επιτυχίας» της εσωτερικής υποτίμησης και της εξάλειψης του εμπορικού ελλείμματος.
Αλλά υπάρχει μια τρομερή αλήθεια για την Ορθοδοξία των ευρωκρατών: εκτός αν η Ευρώπη αναλάβει δράση για την τόνωση της ζήτησης, τη τακτοποίηση του δημόσιου χρέους σε ευρώ και ομόλογα και χαλιναγώγηση των εμπορικών ανισορροπιών, η Ιρλανδία είναι πράγματι το μόνο μοντέλο που διαθέτει η Ευρώπη για τις ελλειμματικές χώρες του Νότου.
Η παγίδα του χρέους της ευρωζώνης είναι στην πραγματικότητα μια κλασική κρίση των ισοζυγίων πληρωμών. Τα περίπου 180 δισεκατομμυρία δολάρια, των συγκεντρωμένων εμπορικών ελλειμμάτων της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας -συμπεριλαμβανομένων των τόκων και των επαναπατριζόμενων κερδών- είναι ίσο με το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας. Το Club Med πρέπει να εισάγει κεφάλαια για τη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων της.
Πριν από την κρίση, τα χρήματα επενδύονταν σε αγορές υψηλότερης απόδοσης, ελληνικά, ισπανικά και πορτογαλικά ομόλογα και οι επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία στην Ιρλανδία και την Ισπανία, με την πιστωτική άνεση που παρεχόταν από τις τράπεζες και τις αγορές σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων, χωρίς τον κίνδυνο των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Το ευρώ, ούτως ή άλλως, ήταν προϊόν μιας μη αναστρέψιμης νομισματικής ένωσης.
Λίγοι θυμόμαστε πως ο πρόεδρος της Αργεντινής Κάρλος Μένεμ είχε χρησιμοποιήσει τους ίδιους όρους, όταν μίλησε στο νομισματικό συμβουλίο της χώρας, για τη σύνδεση που πραγματοποιήθηκε στην ισοτιμία του πέσο με το δολάριο ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 πριν από τη δραματική χρεοκοπία και υποτίμηση του 2002.
Για χρόνια, η εμπιατοσύνη σε οικονομίες όπως αυτή της Ελλάδας, των οποίων η δημοσιονομική κατάσταση ήταν φτιαγμένη από τη δημιουργική λογιστική της Goldman Sachs , το ευρώ-πείραμα φαίνόταν να πετυχαίνει. Αλλά όταν η φούσκα έσκασε το 2008, προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις και έσφιξε το βρόχο του φόβου και της αφερεγγυότητας στο Νότο, οδηγώντας έτσι τα κεφάλαια στον Βορρά. Τα ομόλογα των περιφερειακών οικονομιών είναι πια τοξικά, καθώς οι άλλοτε ακμάζουσες αγορές ακινήτων στην Ισπανία και την Ιρλανδία είναι πια μη βιώσιμες. Έτσι, η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων της ευρωζώνης πρέπει να προέρχεται από δημόσιες πηγές, όπως είναι η ΕΚΤ ή το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Αν αυτή η χρηματοδότηση δεν είναι επαρκής, η μόνη εναλλακτική λύση, πέρα από την έξοδο από την ευρωζώνη, είναι να ακολουθήσει η Ιρλανδία την εσωτερική υποτίμηση. Αλλά αν κάθε χώρα έχει την ίδια διαδρομή, η ζήτηση θα καταρρεύσει και η Ευρώπη θα διολισθήσει σε αυτό που επικεφαλής του ΔΝΤ Lagarde ονομάζεται "χαμένη δεκαετία" της αρνητικής ανάπτυξης, καθιστώντας το περιφερειακό χρέος ακόμη πιο τοξικό.
"Εμείς δεν ανταγωνιζόμαστε τη Γερμανία. Εμάς μας ανταγωνίζονται οι άλλες χώρες των PIIGS [Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ιρλανδία και την Ισπανία]. Έτσι σε περίπτωση εσωτερικής υποτίμησης, είναι η Πορτογαλία και η Ισπανία που θα υποφέρουν», λέει ο Έλληνας βουλευτής Βαγγέλης Παπαχρήστος.
Ο Β. Παπαχρήστος, ένας νεοκεϋνσιανός οικονομολόγος από τη φτωχή περιοχή της Πρέβεζας, έδωσε ένα ιστορικό παράδειγμα. Η ευρωζώνη είναι στην πραγματικότητα μια αναβίωση του -υπάρχοντος πριν τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο- κανόνα του χρυσού. Εάν επιδιώκονται μαζικές εσωτερικές υποτιμήσεις, νεκρώνεται κάθε οικονομική δραστηριότητα.
Στη δεκαετία του '30 αυτή η συνειδητοποίηση και μόνο, σταδιακά βύθισε την οικονομία των κρατών. Έτσι οι χώρες που γνώρισαν αυτή τη βύθιση, εγκατέλειψαν την πρόσδεση στον χρυσό και τελικά επιδόθηκαν σε επεκτατικές πολιτικές. "Είμαστε τώρα στο μετα-1929 στάδιο. "Όσο οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να εξουσιάζονται από τους τραπεζίτες», απάντησε, κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην Ελληνική Βουλή το βράδυ της τελικής ψηφοφορίας για την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπανδρέου.
Η επίκληση της ύφεσης** από τον Παπαχρήστο μπορεί να φαινόταν απίθανη σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Αλλά η κατάθλιψη** είναι η μόνη λέξη για να περιγράψει την ελληνική κοινωνία μετά από δύο χρόνια Τρόικας με γνώμονα την δυστυχία.
"Η οικονομία έχει καταρρεύσει. Καμία τράπεζα δεν δανείζει χρήματα πια», εξηγεί ο Στέλιος Κούλογλου, επικεφαλής ενός νέου τηλεοπτικού καναλιού στο Διαδίκτυο (TVXS). "Ο Παπανδρέου έφυγε από μόνος του. Ο επόμενος θα φύγει με ελικόπτερο", πρόσθεσε με χαμόγελο. Η ανεργία αυξήθηκε από περίπου 7 τοις εκατό στο 18 τοις εκατό μέσα σε τρία χρόνια. Μικρές επιχειρήσεις έχουν καταρρεύσει, 68.000 καταστήματα έκλεισαν κατά το παρελθόν έτος.
Τα νοσοκομεία μένουν χωρίς βασικές προμήθειες και προσωπικό. «Λόγω των περικοπών, τώρα έχουμε δύο νοσοκόμες για κάθε εξήντα ασθενείς», δήλωσε η Όλγα Κοσμοπούλου, γιατρός στο μεγάλο νοσοκομείο Νίκαιας, όπου οι ασθενείς στοιβάζονται σε θαλάμους και άστεγοι άνδρες βρήκαν καταφύγιο στους διαδρόμους. "Οι ασθενείς που χρεώνονται 80 έως 100 ευρώ για τις εξετάσεις τώρα, με αποτέλεσμα να μην εμφανίζονται", πρόσθεσε.
Μου σύστησε μία καθαρίστρια που εργάζόταν για έναν εργολάβο καθαρισμών, η οποία κέρδιζε 500 ευρώ το μήνα για δεκαεξάωρη ημερήσια απασχόληση. "Δεν έχει ούτε εργασιακά δικαιώματα ούτε συνδικαλιστικό φορέα», είπε ο Κοσμοπούλου.
Μετά από μια σειρά από περικοπές μισθών και την επιβολή δέκα νέων φόρων ακόμη και σε εισοδήματα πενιχρά των 5.000 ευρώ το χρόνο, το βιοτικό επίπεδο για τους 800.000 εργαζόμενους του δημόσιου τομέα έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 70 τοις εκατό. "Κέρδιζα 2.600 ευρώ το μήνα», δήλωσε η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Βούλα Παπαγιάννα. «Έχουν κοπεί ο μισθός μου από 30 τοις εκατό και 40 τοις εκατό και έχουν προστεθεί περισσότεροι φόροι.Τώρα κερδίζω λιγότερα από 1.000 ευρώ."
Σε ένα κέντρο διανομής τρόφίμων και ιατρικών υπηρεσιών το οποίο διευθύνεται από την ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου, στο χτυπημένο από την ύφεση Πέραμα, εκατοντάδες ηλικιωμένοι στέκονται στην ουρά των συσσιτίων κάθε μέρα. "Είναι η πρώτη ανθρωπιστική κρίση σε μια ανεπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα», δήλωσε ο σκηνοθέτης Άρης Χατζηστεφάνου. Στο άλλο άκρο του ηλικιακού φάσματος, οι νέοι, οι οποίοι οργάνωσαν την Generation 700 (αναφορά στο μέσο όρο των μισθών για άτομα κάτω των 30) από τις εκδηλώσεις κατά της αστυνομικής βίας, το 2008 στην Αθήνα, αστειεύονται αλλάζοντας το όνομα της οργάνωσης σε Generation 500, για να απεικονίσουν τις τελευταίες εξελίξεις.
Οι ευφάνταστες διαμαρτυρίες κατά της λιτότητας αυξάνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ισπανία, όπου οι εξώσεις των ιδιοκτητών ενός σπιτιού είναι πολύ πιο συχνές από ό, τι στην Ιρλανδία ή την Ελλάδα, διαμαρτυρίες γίνονται έξω από τα συγκεκριμένα σπίτια, και πολλές εξώσεις εμποδίστηκαν. Στην πορεία προς τις ισπανικές εκλογές, το κίνημα indignado πραγματοποίησε μαζικές διαδηλώσεις, αψηφώντας τις απαγορεύσεις της αστυνομίας για τις διαδηλώσεις στην Puerta del Sol στο κέντρο της Μαδρίτης, όπου έγινε η πρώτη κατάληψη δημόσιας πλατείας στην Ευρώπη, τον Ιούνιο. Αυτό ενέπνευσε παρόμοιες δράσεις στην Αθήνα, όπου η πλατεία Συντάγματος καταλήφθηκε για δύο μήνες το περασμένο καλοκαίρι, και τώρα στις αμερικανικές πόλεις, με το κίνημα Occupy Wall Street.
Αλλά η αποσύνδεση μεταξύ της ζωντανής πολιτικής διαμαρτυρίας της Ευρώπης και της πολιτικής της ωμής εξουσίας είναι εντυπωσιακή. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, σοσιαλιστικές κυβερνήσεις θα αντικατασταθούν σύντομα από συντηρητικές στα πλαίσια του σχέδίου για την επιτάχυνση των προγραμμάτων εσωτερικής υποτίμησης. Στην Πορτογαλία αυτό έχει ήδη συμβεί στις εκλογές του Ιουνίου, όταν ο Ζοζέ Σόκρατες ηττήθηκε από ένα νεοφιλελεύθερο υποψήφιο πριν ακόμα ξεκινήσει η λιτότητα.
Στην Ιρλανδία, μετά το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με το συντηρητικό Fine Gael, το Εργατικό Κόμμα διαπομπεύτηκε για την προδοσία της προεκλογικής του υπόσχεσης ότι θα ακολουθούσε τον "τρόπο του Εργατικού Κόμματος και όχι της Φρανκφούρτης." Οι Βόρειοϊρλανδοί σοσιαλδημοκράτες του Σιν Φέιν, το μόνο κόμμα που είναι σαφώς σε αντίθεση με την τρόικα της ορθοδοξίας, έχουνι ακόμη μια περιθωριακή παρουσία στο Νότο.
Φαίνεται ότι υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για την αποτυχία της ευρωπαϊκής Αριστεράς να επωφεληθεί από τις αυθόρμητες λαϊκές διαμαρτυρίες. Είναι κατ αρχάς η μετατόπιση του κέντρου λήψης των αποφάσεων στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο, το Παρίσι και τη Φρανκφούρτη. Τα έκτακτα γεγονότα στην Ελλάδα είναι το πιο ακραίο παράδειγμα. Πρώτος, ο Παπανδρέου πρότεινε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου, στην οποία η Ελλάδα θα λάβει περαιτέρω χρηματοδότηση της τρόικας, με αντικείμενο διαπραγμάτευσης το κούρεμα του χρέους (την αθέτηση πληρωμών στη πραγματικότητα) του 50 τοις εκατό του χρέους της. Σε αντάλλαγμα, θα απολαύσει έναν ακόμη γύρο άγριας λιτότητας , περιλαμβανομένης της απόλυσης των 150.000 εργαζομένων στον δημόσιο τομέα σε μία περίοδο τριών ετών, νέων φόρων και την πιθανή κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Το σχέδιο δημιούργησε επίσης μία «ομάδα παρακολούθησης», στην οποία μια ομάδα τεχνοκρατών του ευρώ θα "συμβουλεύει και θα προσφέρει βοήθεια προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη και πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων." Αυτή η πρόκληση για την εθνική κυριαρχία, δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει την ανάσυρση μνημών από την ταπεινωτική εμπειρία του 1893, όταν η Ελλάδα δήλωσε αδυναμία πληρωμής του εξωτερικού χρέους της, και αργότερα αναγκάστηκε να φιλοξενήσει επιθεωρητές από τη Γερμανία και άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης και εκπροσώπους των πιστωτών της, οι οποίοι επέβαλαν φόρους που χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή του χρέους και όχι ως πόροι του εθνικού προϋπολογισμού.
Η απειλή που η τρόικα για τη διαχείριση της κρίσης θέτει για τη δημοκρατία και την εθνική κυριαρχία μόλις άρχισε να εμφανίζεται. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα δύο τρίτα των Ελλήνων αντιτίθενται στην συμφωνία των Βρυξελλών. Ωστόσο, όταν ο Παπανδρέου ανακοίνωσε ένα δημοψήφισμα, η ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο έδειξε την δυσανεξία τους για τα δημοκρατικά δικαιώματα. Ο Όλι Ρεν ο Φινλανδός επίτροπος της ΕΕ για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις, ονόμασε το προγραμματιζόμενο δημοψήφισμα "παραβίαση της εμπιστοσύνης" και απαίτησε από όλα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα υπογράψουν ένα έγγραφο που να τα δεσμεύει για την συμφωνία των Βρυξελλών. Η Γερμανίδα Καγκελάριος Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Σαρκοζί-που ονομάζονται περιφρονητικά στη Νότια Ευρώπη, Merkozy- προειδοποίησε ότι η Ελλάδα θα αποβληθεί από το ευρώ, εάν ο λαός απορρίψει το σχέδιο λιτότητας. Γνωρίζοντας ότι μετά από ένα τέτοιο επιθετικό τελεσίγραφο, πολύ λίγοι Έλληνες θα τολμούσαν να ψηφίσουν "όχι". η ελληνική αριστερά απέρριψαν το δημοψήφισμα και κατηγόρησε τον Παπανδρέου για εκβιασμό του λαού.
"Η στάση από Μέρκελ και Σαρκοζί ήταν μια κατάφωρη παραβίαση του ευρωπαϊκού δικαίου και του συνταγματικού δικαιώματός μας στην αυτοδιάθεση", δήλωσε ο Γιώργος Κατρούγκαλος, ένας αριστερός καθηγητής Νομικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα. "Έμεινα έκπληκτος ότι η αριστερά δεν υποστήριξε το δημοψήφισμα. Δεν μπορούμε να υποστηρίζουμε την άμεση δημοκρατία μόνο όταν ξέρουμε ότι θα κερδίσουμε" Ο διχασμός για το δημοψήφισμα ήταν μόνο ένα παράδειγμα της δυσκολίας της διοργάνωσης του κάτι παραπάνω από μία μαζική διαμαρτυρία, όταν τα κέντρα λήψης αποφάσεων υποδεικνύουν στροφή προς τεχνοκράτες.
Ένα ταιριαστό τέλος σε αυτό το κεφάλαιο της κρίσης στην Ελλάδα ήταν, ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης το Νοέμβριο που χρεώθηκε με την εφαρμογή της συμφωνίας των Βρυξελλών. Θα αποτελείται από τεχνοκράτες υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου, πρώην αντιπροέδρος της ΕΚΤ. Η μόνη [σηματοδοτούσα - συμβολική] ενέργεια, [ορατή] σε οποιοδήποτε τμήμα της κοινής γνώμης ήταν η ένταξη ως υπουργός Μεταφορών του Μάκη Βορίδη, ενός ηγέτη του ανερχόμενου ακροδεξιού ΛΑΟΣ, γνωστού για τις ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον των Αλβανών μεταναστών.
Το ζήτημα της κυριαρχίας έχει διχάσει και την αριστερά στο έργο της, την αμφισβήτηση της οικονομίας της ύφεσης που είναι τώρα στη μόδα. Υπάρχουν δύο απαντήσεις στο ζητιάνο σου γείτονα σου στην εσωτερική υποτίμηση. Η μία είναι μια γρήγορη διαδρομή (το fast track) ήτοι κάποιου είδους κεϋνσιανής πολιτικής για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, όπου τα θέματα της ΕΚΤ, του Ευρωπαϊκού χρέους σε αντάλλαγμα για το δημόσιο χρέος, η μείώση έτσι των επιτοκίων για την σαν πολιτική στη δοκιμαζόμενη εριφέρεια, μαζί με την αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την τόνωση των επενδύσεων με γνώμονα την ανάπτυξη .
Αυτό είναι ό, τι Stuart Holland, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας της Κοΐμπρα, υπερασπίστηκε για περισσότερο από μια δεκαετία. "Μπορούμε να έχουμε ένα ευρωπαϊκό New Deal με τα υπάρχοντα θεσμικά όργανα», δήλωσε ο Holland κατά τη διάσκεψη του Δουβλίνου (TASC). "Εμείς θα δανειστούμε για να επενδύσουμε σε οτιδήποτε, από τις μεταφορές έως την αστική ανάπλαση." Εν τω μεταξύ, "η Κίνα θα βρει ευκαιρία να αγοράσει ευρωομόλογα ως εναλλακτική λύση στην αγορά ομολόγων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ», είπε. Η λογική της μαζικής έκδοσης ευρώομόλόγων θα αποτρέψει μια σειρά από αθετήσεις πληρωμών και κατάρρευση του ευρώ. Είναι τόσο συναρπαστικό [το σχέδιο αυτό] και το ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες στη διάσκεψη των Βρυξελλών ομολογιούχοι οι οποίοι
συμμετείχαν σε συνεδρίαση για το θέμα θεωρούν ότι είναι απολύτως βιώσιμο.
Το εξοργιστικό πράγμα για την κρίση είναι ότι, όταν αντιμετωπίζεται ως ενιαία μονάδα, η ευρωπαϊκή οικονομία πληροί τις προϋποθέσεις για μια προοδευτική επεκτατική προσπάθεια για δημιουργία θέσεων εργασίας με καλές αμοιβές. Επιλεκτική η βιομηχανική πολιτική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αντισταθμίσει τη διαφορά ανταγωνιστικότητας μεταξύ περιφέρειας και πυρήνα, η πραγματική αιτία της κρίσης. για τον Έλληνα σοσιαλιστή βουλευτή Παπαχρήστο ο οποίος σκέφτεται μηχανισμούς που θα μπορούσαν να εισαχθούν, σύμφωνα με τις γραμμές που προτείνονται από οικονομολόγος όπως ο Τόμας Palley, να τελειοποιήσουν τη νομισματική πολιτική για τη διόρθωση των ανισορροπιών της ευρωζώνης.
Κάποια παραλλαγή ενός "Ευρωπαϊκού New Deal", όπως ο Holland και ο έλληνας οικονομολόγος Γιάννης Βαρουφάκης το αποκαλούν, υποστηρίζεται από την πλειοψηφία των αριστερών κομμάτων. Αλλά θέτει εξαιρετικά δύσκολα ζητήματα της κυριαρχίας και του δημοκρατικού ελέγχου. Επί του παρόντος, ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία όπως πιστεύει ο Holland, μπορεί να "αιχμαλωτιστεί" από την αριστερά και να μετατραπεί σε όχήμα για την οικονομική αλλαγή, είναι μόλις και μετά βίας ορατό. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξακολουθεί να είναι μια θλιβερή παρωδία της πραγματικής δημοκρατίας.
Το σχέδιο της άλλης αριστεράς, είναι να καθυστερήσει την αποπληρωμή της οφειλής και απλά ζητάει την εγκατάλειψη της νομισματικής ένωσης. "Αυτό είναι ένα νεοφιλελεύθερο σχέδιο, και πρέπει να σπάσει", δήλωσε ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Galway Terry McDonough στο συνέδριο του Croke Park- TASC. Σε κάθε περίπτωση, πρόσθεσε, διάλυση συμβαίνει ήδη, με μαζικές αναλήψεις από τις ιρλανδικές και ελληνικές τράπεζες. "Θα ήθελα να συστήσω τη στερλίνα", αστειεύτηκε σε ένα ενδιαφερόμενο για τα νομίσματα, ακροατήριο. Ένα αυξανόμενο τμήμα της ελληνικής Αριστεράς, συμπεριλαμβανομένου του Κομμουνιστικού Κόμματος, υποστηρίζει τη θέση αυτή.
Ελεύθερες από τα δεσμά του ευρώ, οι περιφερειακές οικονομίες θα μπορούσαν να αλλάξουν το ιρλανδικό μοντέλο για κάτι πολύ πιο ελκυστικό: Για παράδειγμα, η πορεία της Ισλανδίας κάτι έχει να μας πει.
Μετά από τη δική της κρίση του χρέους της, το νησί των Βορείων Χωρών που εφάρμοσε με επιτυχία την άμεση δημοκρατία για να νομιμοποιήσει τη μη πληρωμή του χρέους, μετά την κατάρρευση των δύο -υψηλής μόχλευσης- ισλανδικών τραπεζών. Μετά την αθέτηση πληρωμών δηλώθηκε, πως στην Ισλανδία διευκολύνθηκε ο δρόμος της εξόδου από την κρίση χάρη στην ανταγωνιστική κορόνα. Αρκετοί συμμετέχοντες στο συνέδριο TASC υπερασπίστηκαν το ισλανδικό παράδειγμα, και η βουλευτής της Ισλανδίας Lilja Mósesdóttir βοήθησε να ξεκινήσει μια εκστρατεία για δημοψήφισμα στην Ιρλανδία για τα πακέτο λιτότητας της τρόικας.
Όμως, εφαρμοζόμενος ο τρόπος της Ισλανδίας, θα σήμαινε εγκατάλειψη του ευρώ, και όπως το φιάσκο του δημοψηφίσματος έδειξε στην Ελλάδα, ότι είναι μια τρομακτική προοπτική, ακόμη και για τους αριστερούς ακτιβιστές που έχουν οργανώσει διαμαρτυρίες κατά της λιτότητας.
Μετά από όλα, για τους εργαζόμενους και μικρούς αποταμιευτές θα ήταν το χειρότερο χτύπημα. Ενώ τα μέλη της ολιγαρχίας έχουν εκπατρίσει ήδη πολλά δισεκα
τομμύρία ευρώ, μεγάλο μέρος προς ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, οι περισσότεροι Έλληνες θα δουν τις οικονομίες τους εξατμίζονται σε μια επιστροφή στην δραχμή. Ο άμεσος αντίκτυπος θα είναι 500-600% υποτίμηση. Το τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει και θα πρέπει να εθνικοποιηθεί.
Συναλλαγματικοί περιορισμοί θα εφαρμόζονταν επί της τιμής των βασικών εισαγωγών, όπως το πετρέλαιο, το οποίο θα έφθανε στα ύψη, οδηγώντας σε υπερπληθωρισμό.
Η Ελλάδα θα χρεοκοπούσε αμέσως με το χρέος που είναι εκφρασμένο σε ευρώ. Η ανεργία θα αυξανόταν και η οικονομία, τουλάχιστον αρχικά, θα πήγαινε σε ελεύθερη πτώση. "Ο πόνος θα ήταν απλά πολύ μεγάλος. Θα ήταν εντελώς παράλογο να κάνει αυτό το δρομολόγιο», δήλωσε ο Padhraic Garvey, ένας Ιρλανδός ειδικός της αγοράς ομολόγων της ολλανδικής τράπεζας ING, σε μια off-the-record σύνοδο για διάλυση της ευρωζώνης στις Βρυξέλλες.
Στην Αθήνα, έχει φουντώσει το καζάνι της οργής και κυκλοφορούν θεωρίες συνωμοσίας, ο πόνος έχει ήδη προχωρήσει πέρα από τα όρια του ορθολογισμού. "Αν μείνουμε σε αυτό τον κόσμο του ευρώ θα είναι μια δικτατορία" μου είπε η Όλγα Κοσμοπούλου, της οποίας στο χειρουργείο, όταν μιλήσαμε για προμήθειες από μαλλί βαμβάκι, μου είπε πως είχαν μόλις τελειώσει και οι ασθενείς περίμεναν στωικά στους διαδρόμους.
Μέσα ή έξω από την ευρωζώνη, θα είναι αυτοί που υποφέρουν περισσότερο.
*όποτε συναντάται η λέξη αυτή, κοιτάξτε κάπου δίπλα να δείτε το πηγάδι που χάσκει απειλητικά
**προφανώς πρόκειται για λογοπαίγνιο με τη λέξη depression που δηλώνει και την ύφεση αλλά και την κατάθλιψη
Ο Andy Robinson (αρθρογράφος του The Nation, ανταποκριτής για την καθημερινή εφημερίδα της Βαρκελώνης La Vanguardia, τον Guardian και τον New Statesman. Γράφει στο τεύχος της 5ης Δεκεμβρίου του The Nation
TVXS, Τετάρτη, 7 Δεκεμβρίου 2011 (H καταστροφή της Ιρλανδίας και της Ελλάδας, του Andy Robinson)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου