Κι όμως δεν διδασκόμαστε από την Ιστορία κι επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη

Πίσω στην Σουηδία του 1656 βρίσκουμε τον πρώτο τραπεζίτη που κινδύνεψε να χάσει το κεφάλι του για τις αλχημείες που έκανε με τα λεφτά των πολιτών. 

Ο βασιλιάς της Σουηδίας Karl X Gustav, σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα ιστορία που δημοσιεύει το business insider, προσέλαβε τον Λετονό επιχειρηματία Γιόχαν Πάλμστρουχ, προκειμένου εκείνος να ιδρύσει μια τράπεζα που θα συνέβαλε στον εκμοντερνισμό της σουηδικής οικονομίας. Ως τότε το επίσημο νόμισμα της χώρας ήταν κάτι τεράστιες πλάκες χαλκού που ονομάζονταν ντάλερς.


Ο Πάλμστρουχ ίδρυσε την Stockholm Banko, έπαιρνε τα νομίσματα και έδινε στους πελάτες αποδείξεις ρευστότητας. Το σύστημα αυτό αποδείχτηκε εξαιρετικά δημοφιλές και η τράπεζα σύντομα γέμισε ντάλερς. Ως λογική συνέπεια, ο Πάλμπστρουχ άρχισε να δίνει δάνεια. Για τα επόμενα έξι χρόνια όλα πήγαιναν καλά.

Οι κάτοικοι της Στοκχόλμης ζούσαν τη δική τους περίοδο οικονομικής άνθησης.
Το 1662, όμως, ο βασιλιάς πέθανε και οι Σουηδοί άρχισαν να συρρέουν στην τράπεζα προκειμένου να πάρουν πίσω τα παλιά τους νομίσματα επειδή η αξία τους είχε ανέβει. Το πρόβλημα είναι ότι ο Πάλμστρουχ είχε παρασυρθεί και είχε προχωρήσει σε υπερβολικό δανεισμό των πελατών του.

Η λύση που σκέφτηκε στο ξαφνικό πρόβλημα που προκάλεσε ο θάνατος του βασιλιά ήταν να τυπώσει κι άλλο χρήμα κι άλλες αποδείξεις και να τις διαθέσει στον κόσμο. Με αυτό τον τρόπο καθησύχασε τους πελάτες και ουσιαστικά κέρδισε χρόνο. Σύντομα, όμως, τα χρήματα που κυκλοφορούσαν στην αγορά ξεπέρασαν κατά πολύ την αξία των ντάλερς που υπήρχαν στην τράπεζα.

Οταν μια μέρα παρουσιάστηκε στην τράπεζα πελάτης που ζήτησε να... σηκώσει 10.000 ντάλερς, το σύστημα κατέρρευσε. Η Stockholm Banko δεν ήταν σε θέση να του δώσει τα νομίσματά του, το νέο μαθεύτηκε γρήγορα και οι καταθέτες «επιτέθηκαν» στην τράπεζα. Η κυβέρνηση – όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις – πανικοβλήθηκε και διέταξε τον Πάλμστρουχ να ανακαλέσει τα δάνεια. Η κίνηση αυτή – όπως, επίσης, συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις – προκάλεσε χειρότερο πρόβλημα.

Οι επιχειρήσεις που είχαν μάθει να κινούνται με δανεικά χρήματα, δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν. Τα χρήματα που τα τελευταία δύο χρόνια είχαν... πλημμυρίσει την αγορά, ξαφνικά έγιναν δυσεύρετο αγαθό. Κάτι που ως αποτέλεσμα είχε τη δημιουργία της πρώτης οικονομικής κρίσης.

Για το χάος που προκάλεσε στο βασίλειο, ο Πάλμστρουχ καταδικάστηκε σε θάνατο. Μια ποινή που δεν εκτελέστηκε, αφού στη συνέχεια η κυβέρνηση του έδωσε χάρη.

Αντί να χάσει το κεφάλι του, ο Λετονός τραπεζίτης έγινε γνωστός ως εκείνος που δημιούργησε το πρώτο δυτικό μοντέρνο χαρτονόμισμα. Και λέμε δυτικό, διότι στην Κίνα οι συναλλαγές είχαν αρχίσει να γίνονται με χαρτονομίσματα αρκετούς αιώνες νωρίτερα.

Εκτός από τον Πάλμστρουχ, ο οποίος θεωρείται ο πρώτος στην ιστορία της δυτικής οικονομίας που αντέδρασε σε δημοσιονομική κρίση, τη γλίτωσε και η Stockholm Banko. Παρά τους κλυδωνισμούς δεν έβαλε λουκέτο και μετεξελίχθηκε στην πρώτη κεντρική τράπεζα της Δύσης. Είναι η σημερινή Riksbank. Πάντως είναι μεγάλο θέμα το πως παράγεται το χρήμα, και η κατανόηση του ότι μια τράπεζα που δεν έχει καμμία συμμετοχή σε παραγωγή αγαθών, κατέχει όλο τον πλούτο.
Defencenet, Τετάρτη, 10 Απριλίου 2013 (Εξέδιδε χαρτονομίσματα χωρίς αντίκρισμα)