Δημοσθένους ανάλυσις

Θα δανειστώ ένα απόσπασμα από τον «Ολυνθιακό Γ» λόγο του Δημοσθένη τον 4ο αι. π.Χ., το οποίο πιστεύω ότι περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τα αίτια που μας οδήγησαν σ`αυτήν την κατάσταση.

Οι Αθηναίοι εκείνοι υπήρξαν επί σαράντα και πέντε έτη ηγεμόνες των Ελλήνων με την θέλησή τους. 
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 
Αυτοπροσώπως δε εκστρατεύοντες και νικητές κατά ξηράν και θάλασσαν, πολλά και ένδοξα έστησαν τρόπαια και μόνοι αυτοί από όλους τους ανθρώπους άφησαν με τις πράξεις τους φήμη που μπορεί να αψηφήσει τον φθόνο.
Τέτοιοι λοιπόν υπήρξαν στις σχέσεις τους με τους υπόλοιπους Έλληνες. Σε δε τα εσωτερικά της πόλης δέστε τώρα ποιοι υπήρξαν στην δημόσια και ιδιωτική τους ζωή. Από μεν το κράτος κατασκευάσθηκαν τόσα μνημεία, τόσο πολλά και τόσο ωραία ιερά στολισμένα με τόσα όμορφα αναθήματα, ώστε δεν αφήκαν σε κανένα μεταγενέστερο την δυνατότητα να τους υπερβάλει. 
Εξ άλλου στην ιδιωτική τους ζωή, ήταν τόσο μετρημένοι και τόσο πολύ τα ήθη τους ήταν σύμφωνα με τον χαρακτήρα της πολιτείας, ώστε σήμερα αν κανείς από σας γνωρίζει την οικία του Αριστείδου ή του Μιλτιάδου ή κάποιου άλλου από τους ένδοξους άνδρες του καιρού εκείνου, αν την γνωρίζει ποια είναι, θα δει ότι δεν έχει καλύτερη όψη από την οικία του τυχαίου γείτονα. Διότι εκείνοι δεν πολιτεύονταν για να πλουτίσουν, αλλά καθένας από αυτούς θεωρούσε καθήκον του να αυξήσει τον κοινό πλούτο. Και έτσι επειδή ήταν ειλικρινείς απέναντι στους άλλους Έλληνες, ευσεβείς προς τους θεούς, και είχαν σαν αρχή την ισότητα μεταξύ των πολιτών, απόκτησαν, όπως ήταν φυσικό, αξιοθαύμαστη ευδαιμονία.
Τότε λοιπόν τέτοια ήταν η κατάσταση των προγόνων μας, τον καιρό που είχαν αρχηγούς εκείνους που ανέφερα. Σήμερα δε με τους ... τίμιους αυτούς ανθρώπους ποια είναι η κατάστασή μας; Άραγε είναι όμοια ή περίπου όμοια με εκείνη; Η κατάστασή μας... αλλά προτιμώ να σιωπήσω ενώ πολλά θα είχα να πω.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Γιατί άλλοτε τα πάντα ήταν εντάξει και σήμερα τα πάντα είναι σε αταξία; Να γιατί: Γιατί ο λαός είχε το θάρρος να εκστρατεύει αυτοπροσώπως και ήταν αυτός κύριος των πολιτικών ανδρών και διέθετε αυτός όλες τις κρατικές παροχές, κάθε ένας δε των πολιτευομένων θεωρούσε τον εαυτό του ευτυχή να δεχθεί από τα χέρια του λαού μέρος των τιμών, των αξιωμάτων, ή οιουδήποτε άλλου αγαθού.
Τώρα απεναντίας οι πολιτικοί άνδρες είναι κύριοι των πάντων και τα πάντα μέσω αυτών γίνονται. Σεις δε ο λαός, εξαντλημένοι ψυχικά και στερημένοι των χρημάτων σας και των συμμάχων σας καταντήσατε στον ρόλο του υπηρέτη και του πέμπτου τροχού της αμάξης και θεωρείσθε ευτυχείς αν σας διανείμουν μέρος από τα θεωρικά ή αν οργανώσουν πομπή κατά την εορτή των βοηδρομίων, τέλος δε – αυτό κατ’ εξοχήν αποδεικνύει τον ανδρισμό σας ! – οφείλετε προς αυτούς χάρη γιατί σας προσφέρουν ό,τι σας ανήκει! 
Εκείνοι δε, αφού σας έκλεισαν μέσα στην πόλη, σας οδηγούν προς αυτή την λεία και σας τιθασεύουν για να σας καταστήσουν πειθήνιους.

και η λύση που προτείνει είναι

Και εν τούτοις, αν έστω και τώρα απαλλαγείτε από τις κακές αυτές συνήθειες, αν θελήσετε να στρατευθείτε και να δράσετε κατά τρόπο αντάξιό σας, αν δεχθείτε να χρησιμοποιήσετε τα πλεονάσματα (τα θεωρικά) ως μέσον για να διαφυλάξετε τα αγαθά τα έξω (τις κτήσεις), ίσως τότε, Αθηναίοι πολίτες, ίσως πραγματοποιήσετε ένα κέρδος οριστικό και μεγάλο και απαλλαγείτε από τις χρηματικές αυτές διανομές οι οποίες πολύ μοιάζουν προς τις τροφές που δίνουν οι γιατροί στους ασθενείς. Γιατί και οι τροφές αυτές ούτε δυνάμεις δίνουν στον ασθενή ούτε να πεθάνει τον αφήνουν. Έτσι και αυτά που διανέμετε τώρα μεταξύ σας ούτε αρκετά είναι για να σας δώσουν κάποια πραγματική ωφέλεια, ούτε πάλι σας αφήνουν να περιέλθετε σε απόγνωση και να ασχοληθείτε με άλλη εργασία. 
Αυτά δε είναι αντιθέτως που επαυξάνουν την αδράνεια κάθε ενός από εσάς.

Θα ακολουθήσουμε άραγε τη συμβουλή του ή θα οδηγηθούμε στον αφανισμό και την υποταγή;

Μια σύγχρονη εκδοχή αυτού του προβληματισμού περιγράφεται στο μονόλογο του Σ. Ψάλτη από την παράσταση «Που πας ρε Γιωργάκη με τέτοιο καιρό»